Lochy

Angel

Oderwijmy się nieco od realiów Pottera i przenieśmy się w świat Tolkienowskiego Władcy Pierścieni, tudzież innych genialnych ksiąg tego autora, i nauczmy się podstaw języka Szarych Elfów. Oczywiście w miarę nzajdywania nowych wiadomości temat będzie uzupełniony.

SINDARIN - SZLACHETNY JĘZYK SZARYCH ELFÓW

NAUKA OD PODSTAW

Skąd pochodzi nazwa języka?

"Sindariński" jest nazwą quenyjską, pochodzącą od Sindar -szarzy (Elfy Szare; można go (i tak się czyni) tłumaczyć jako "język Szarych Elfów"). Jak nazywano sindariński w jego własnych słowach nie wiadomo na pewno. Mówi się o beleriandzkich Elfach że "ich język był jedynym który kiedykolwiek słyszeli, i nie potrzebowali słowa na jego odróżnienie" (WJ s. 376). Sindarowie określali prawdopodobnie swój język po prostu jako edhellen -elficki. Jak zauważono wyżej, zielarz z Domów Leczenia odnosił się do sindarińskiego jako do "szlachetnego języka". W całym Władcy Pierścieni zwykle używa się po prostu terminu "język Elfów", ponieważ sindariński był dla Elfów mową potoczną.

Wymowa spółgłosek

C zawsze czytamy i wymawiamy jak k
TH jak d
F jak f, przy czym końcowe F (jak np. w słowie Nindalf) będzie ono czytane jak v
G jak dż
PH jak f
R, zawsze jest ono mocnym r. Nigdy nie zanika przy wymowie
TY jak tju
W jak ł

Litery z kreskami (é, ú, á, ó, ń) czytamy normalnie (é jako e, ú jak u itd.)

Historia wewnętrzna języka

Sindarinski był głównym językiem eldarinskim w Śródziemiu. Mowa potoczna Szarych Elfow, albo Sindarinów. Był to najbardziej wyróżniający się potomek wspólnotelerinskiego, który z kolei odgałęził się od wspólnoeldarinskiego, przodka quenyi, telerinskiego, sindarinskiego i nandorinskiego. "Język Szarych Elfów z pochodzenia pokrewny był quenyi" wyjaśnia Tolkien "bo był to język tych Eldarow którzy, przybywszy na brzegi Śródziemia, nie przeprawili się przez Morze, ale pozostali na wybrzeżach kraju Beleriandu. Tam ich królem był Thingol Szary Płaszcz z Doriathu, i w długim zmierzchu ich język (...) oddalili się daleko od mowy Eldarów zza Morza". Chociaż gdzieniegdzie mówi się ze sindarinski "zachował się najlepiej" z eldarinskich języków Śródziemia, jest to niemniej najbardziej radykalnie zmieniony język elficki o którym mamy jakąś szerszą wiedzę: "Język Sindarinów wiele się zmieniał, tak samo jak, rosnąc niedostrzegalnie, drzewo zmienia swój kształt; tyle samo być może ile niespisany język smiertelnikow zmienilby sie przez piecset lat i wiecej. Juz przed wzejsciem Slonca byl to jezyk zupelnie dla ucha inny [niz quenya], a po Wzejsciu wszelka zmiana postepowala szybko, a przez chwile w Drugiej Wiosnie Ardy bardzo szybko" (WJ s. 20). Rozwoj od wspolnoeldarinskiego do sindarinskiego zawieral zmiany o wiele bardziej radykalne niz rozwoj od wspeld. do quenyi, albo telerinskiego z Amanu. Tolkien sugerowal ze sindarinski "zmienil sie byl wraz ze zmiennoscia smiertelnych krajow" (WP Dodatek F). Nie oznacza to, ze zmiany byly chaotyczne i niesystematyczne; byly one z cala pewnoscia regularne - ale zmienialy drastycznie ogolny wydzwiek i melodie jezyka. Kilka najwyrazniejszych zmian to zanik koncowych samoglosek, udzwiecznienie zwartych spolglosek /p/, /t/, /k/ do /b/, /d/, /g/ po samoglosce, zmiane spolgosek dzwiecznych zwartych w przydechowe w tej samej pozycji (z wyjatkiem zaniklego zupelnie /g/) i wiele zmian samogloskowych, czesto z asymilacja innych samoglosek. Zgodnie z PM s. 401 "rozwoj sindarinskiego stal sie, na dlugo przed przybyciem noldorskich wygnancow, produktem niekontrolowanej zmiany, jak jezyki ludzkie". Komentujac te znaczne zmiany, PM s. 78 zauwaza ze "ciagle byl to piekny jezyk, dobrze przystosowany do lasow, wzgorz i wybrzezy w ktorych nabieral ksztaltu".

Rzeczowo o rzeczowniku

Rzeczownik jest to część mowy, opisująca ludzi, zdarzenia, zjawiska, rośliny, zwierzęta. Odpowiada na pytania: kto? co?

Początkowo sindariński rzeczownik miał trzy liczby: pojedynczą, mnogą i podwójną. Mówi nam się jednakże, że formy podwójne szybko stały się przestarzałe, z wyjątkiem języka pisanego (Listy s. 427), dlatego liczbę podwójną wyłączono. Rzeczownik sindariński obecnie ma dwie liczby: pojedynczą i mnogą.

Jak w większości języków liczba pojedyncza jest formą podstawową i nieodmienioną rzeczownika. Liczbę mnogą tworzy się w większości wypadków dodając końcówki, ale istnieję przykłady, gdzie zmienia się litery w słowie. Gdy liczba mnoga słowa, powiedzmy, tulus - topola brzmi tylys, jest tak ponieważ na oba u wpłynęło stare zakończenie -î. Liczbą mnogą od tulus musiało być coś w rodzaju tulus(s)î (albo nawet dawniejsze tyulussî); następnie oba u zasymilowały się do końcowego î i przeszły w y: tylys(s)î. Jeszcze później, utracono ostatnią spółgłoskę odpowiedzialną za asymilacją, chociaż zostawiła ona piętno na formie liczby mnogiej: oba y pozostały. Spółgłoski przegłosowe stały się w wyniku tego cechą liczby mnogiej, ponieważ zakończenie zniknęło.

Tworzenie liczby mnogiej rzeczowników

Liczbę mogą rzeczowników sindarińskich (kiedy końcową literą jest spółgłoska) tworzymy, dodając do wyrazu końcówkę -en, np. edhel (elf) ; edhelen (elfowie).

Liczbę mogą rzeczowników sindarińskich (kiedy końcową literą jest samogłoska) tworzymy, usuwając ostatnią samogłoskę i do powstałego wyrazu dodając -an, np. vertigo (człowiek) ; vertigan (ludzie).

Odmiana rzeczowników przez liczby i rodzaje

Rzeczownik sindariński odmienia się przez liczby następująco:

- liczba pojedyncza: edhel (elf),

- liczba mnoga: edhelen (elfowie) ; zostało zastosowane tworzenie liczby mnogiej rzeczownika (patrz wyżej).

Sindariński rzeczownik ma trzy rodzaje: Eranith (męski), Groloche (żeński) i Apstche (nijaki).

Liczba pojedyncza: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -lo.

Liczba mnoga: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -lo.

Odmiana rzeczowników przez przypadki

Istnieje siedem przypadków: mianownik (M.), dopełniacz (D.), celownik (C.), biernik (B.), narzędnik (N.), miejscownik (Msc.) i wołacz (W.).

Odmiana rzeczowników w liczbie pojedynczej:

M. (kto? co?) vertigo (człowiek) - rzeczownik nie zmieniony,

D. (kogo? czego?) eertigo - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) vertigow - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) vértigó - do rzeczownika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) wetigo - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) verttigo - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) vertigo! - mianownik z "!".

Odmiana rzeczowników w liczbie mnogiej:

Przed odmianą tworzymy liczbę mnogą rzeczownika (np. vertigan - ludzie)

M. (kto? co?) in vertiganin - na początek i na koniec dodaje się in,

D. (kogo? czego?) in eertiganin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) in vertiganinw - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) iń vértigáńiń - do rzeczownika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) in wetiganin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) in verttiganin - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) in vertiganin! - mianownik z "!".

Co wiemy o przymiotniku?

Przymiotnik jest to część mowy, określająca, jak wykonywana jest czynność (np. szybki chód).

Typowymi zakończeniami przymiotników są -eb, -en oraz -ui, np. aglareb - chwalebny (aglar - chwała), brassen -rozgrzany do białości (brass -rozgrzana białość), uaniu - potworny, ohydny (uan - potwór). Wiele przymiotników jednakże nie ma szczególnego zakończenia, a ich forma może jednocześnie przynależeć do więcej niż jednej części mowy. Morn - ciemny może być zarówno przymiotnikiem jak i rzeczownikiem (podobnie jak angielskie dark).

Przymiotniki zgadzają się ze swoimi rzeczownikami w liczbie. Wydaje się że przymiotniki tworzą liczbę mnogą według wzorów podobnych do liczby mnogiej rzeczowników. I tak też się dzieje.

Tworzenie liczby mnogiej przymiotników

Liczbę mogą przymiotnika tworzy się tak samo, jak rzeczownika (dlatego, że przymiotnik określa rzeczownik).

Liczbę mogą przymiotników sindarińskich (kiedy końcową literą jest spółgłoska) tworzymy, dodając do wyrazu końcówkę -en, np. aglareb (chwalebny) ; aglareben (chwalebni).

Liczbę mogą przymiotników sindarińskich (kiedy końcową literą jest samogłoska) tworzymy, usuwając ostatnią samogłoskę i do powstałego wyrazu dodając -an, np. uaniu (potworny) ; uanian (potworni).

Odmiana przymiotników przez liczby i rodzaje

Odmiana przymiotników przez liczby i rodzaje jest taka sama jak odmiana rzeczowników.

Przymiotnik sindariński odmienia się przez liczby następująco:

- liczba pojedyncza: aglareb (chwalebny),

- liczba mnoga: aglareben (chwalebni) ; zostało zastosowane tworzenie liczby mnogiej przymiotnika (patrz wyżej).

Sindariński przymiotnik ma trzy rodzaje: Eranith (męski), Groloche (żeński) i Apostche (nijaki).

Liczba pojedyncza: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -lo.

Liczba mnoga: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -lo.

Odmiana przymiotników przez przypadki

Odmiana przymiotników przez przypadki jest taka sama, jak odmiana sindarińskich rzeczowników.

Istnieje siedem przypadków: mianownik (M.), dopełniacz (D.), celownik (C.), biernik (B.), narzędnik (N.), miejscownik (Msc.) i wołacz (W.).

Odmiana przymiotników w liczbie pojedynczej:

M. (kto? co?) aglareb (chwalebny) - przymiotnik nie zmieniony,

D. (kogo? czego?) eglareb - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) aglarebw - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) ágláréb - do przymiotnika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) wglareb - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) aglatreb - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) aglareb! - mianownik z "!".

Odmiana rzeczowników w liczbie mnogiej:

Przed odmianą tworzymy liczbę mnogą przymiotnika (np. aglareben - chwalebni)

M. (kto? co?) in aglarebenin - na początek i na koniec dodaje się in,

D. (kogo? czego?) in eglarebenin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) in aglarebeninw - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) iń áglárébéńiń - do przymiotnika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) in wglarebenin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) in aglatrebenin - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) in aglarebenin! - mianownik z "!".

Stopniowanie przymiotnika

Przymiotnik sindariński ma 3 stopnie: równy, wyższy, najwyższy. Stopniujemy na przykład przymiotnik alag (dziki)

alag (dziki) – stopień równy

analag (dzikszy) – stopień wyższy; do przymiotnika w stopniu równym dodajemy przedrostej “an-”

alagwain (najdzikszy) – stopień najwyższy; do przymiotnika w stopniu równym dodajemy końcówkę “-wain”

Elanor

Pragnę zauważyć, że Sindarinu się nie da nauczyć. Tolkien pozostawił zbyt mało zapisków odnośnie tego właśnie języka. Zresztą z quenią jest podobnie. Te języki można studiować tak jak się studiuje łacinę. Niedajmy się zwieść filmem! Język "Elficki" który na nim słyszeliśmy to tylko wymysł stworzony na potrzeby filmu, bo niby jak miano przedstawić, że Elfowie mają swój język.

Po drugie Angel z czego korzystałaś przy pisaniu tego posta? Z tego co mi wiadomo nie można powiedzieć język sindariński, bo ten wyraz się zwyczajnie nie odmienia w języku polskim i brzmi to głupio, ale mozliwe, że źródła z których kożystałaś są po prostu inaczej tłumaczone.

Angel

Ja nie jestem autorem tego tekstu. Znalazłam go kiedyś w internecie i zapisałam sobie na dysku jako, nazwijmy to ciekawostkę. Oczywiście, że nie da się nauczyć tego języka w takim stopniu, żeby móc się bez przeszkód komunikować. Jednak nie zgodzę się z tobą, co do łaciny. Łacina faktycznie jest językiem wymarłym, jednak dużo łatwiej jest się jej nauczyć gdyż jest dużo więcej źródeł dotyczących tego języka. Na tzw. upartego można by się za jej pomocą skomunikować, jednak w bardzo ograniczonym stopniu.

Elanor

No językiem Tolkiena też się na upartego skomunikujesz - jak w filmie. Łacinę można studiować, a źródłam mamy głównie w nazwach i tak samo jest z językami Mistrza. Owszem mamy pewne zapiski ze średniowiecza głównie, ale nie wszystko o ile mi wiadomo jest do dziś przetłumaczone, ale tu już pewności nie mam. Ale też Tolkien napisał kilka rzeczy (chyba głównie wierszy) w queni. Także ja uważam, że porównanie z łaciną jest jak najbardziej trafne.

Angel

Jak dla mnie porównywanie łaciny i elfickiego ma sens jedynie w kwestii nieużywania tych języków, a co za tym idzie nie ewoluowania ich. Jednak zgodzisz się chyba ze mną, że znacznie łatwiej zdobyć słownik czy podręcznik do łaciny niż elfickiego (wszystko jedno jakiego rodzaju).

Elanor

Dlaczego? Multimedialny słownik queni jest choćby na stronie Złoty Las. A słownika łaciny nigdy nie widziałam (może dla tego, że nie szukałam, ale słownika queni też nie szukałam).

sev

łaciny uczymy się w szkołach. moja koleżanka chociażby uczy się łaciny. a w necie są słowniki łacińskie. i to chyba nie ejst język wymarły... skoro jest wykładany w liceach...

Elanor

jest wymarły, bo nim nie mówisz na codzień, ani Ty, ani pewnie nikt na świecie. Bo tak na prawdę nie da się mówić po łacinie. Owszem nazwy, modlitwy nawet, ale nie dialogi. Nie dysponujemy chyba takimi zasobami materiałów żeby swobodnie mówić łaciną.

sev

no ale uczymy się go w szkołach, to coś znaczy xD

a modlić po łacinie to ja się umiem. znaczy... musiałabym sobie przypomnieć xD

Elanor

ja niestety nie. A to, że się uczymy go w szkołach znaczy tyle, że na niektóre kierunki wymagana jest łacina np. historia, prawo, medycyna itp. itd. A tam z kolei jest wymagane dla nazw i zwrotów.

sev

ja chce łacine jako język pospolity ._.

kurde. chciałabym go umieć w pełni *-*

Lisa

Ja też Sev XD

Elanor

to się wybierzcie wechikułem czasu do średniowiecza! Tylko jak już znajdziecie wechikuł to mi powiedzcie, zabiorę się z Wami.

Angel

Grzebałam troche w necie i nie zgadniecie co znalazłam Twisted Evil

Znalazłam kurs języka sindarińskiego Very Happy

. W poniższym poście go zamieszczę. Składa się on z dwóch części: dla początkujących i dla zaawansowanych.

Angel

Pedin Edhellen. Kurs języka sindarińskiego

Versja 1.1 (7 stycznia 2004)

tłumaczyła z języka angielskiego: Adaneth,
opatrzył komentarzem: Galadhorn

[link widoczny dla zalogowanych] (angielska)

I. Od autora

II. Treść kursu

I. Od autora

O prawach autorskich:

Publikuję ten tekst zakładając, że nauka i użycie języka, nawet języka wymyślonego, nie narusza praw autorskich jego twórcy. Nie jest moim celem łamanie praw autorskich do jakichkolwiek niepublikowanych tekstów JRR Tolkiena traktujących o gramatyce sindarinu – takie teksty nie są mi dostępne i kurs będzie się opierał na materiałach opublikowanych. Nie twierdzę, że będę uczyć „poprawnej” wersji sindarinu – opieram się na tym, co uważam za najlepszą z możliwych rekonstrukcji gramatyki sindarskiej na podstawie materiałów opublikowanych.

Niektóre osoby i miejsca będą luźno wiązać się z postaciami i miejscami opisanymi w dziełach Tolkiena – celem wprowadzenia ich do kursu jest wyłącznie stworzenie atmosfery, tworzenie nowych interpretacji prac Tolkiena nie jest moim zamiarem. Chcę jedynie pokazać język „w działaniu”. Podobnie zachowanie i sposób myślenia przedstawianych postaci i opisy miejsc determinowane są przez kwestie gramatyczne prezentowane w danej lekcji, zatem często będą różnić się od postaci oryginalnych.

O mojej pracy:

Napisałem ten kurs, aby stworzyć wszystkim zainteresowanym łatwiejszy dostęp do sindarinu. Dozwolone jest ściąganie go z sieci i drukowanie bez specjalnego zezwolenia, ale wyłącznie w celach niekomercyjnych. Zabronione jest jakiekolwiek użytkowanie tego kursu w celach komercyjnych a także oferowanie go do ściągnięcia z sieci bez uzyskania pozwolenia.

Jeśli ktokolwiek uważa, że jego prawa autorskie zostały złamane poprzez publikację tego tekstu, proszę o kontakt: [link widoczny dla zalogowanych]

II. Treść kursu

Kurs dla początkujących

Wstęp 09.01.04

Lekcja 1. Zaimki osobowe i forma dopełniacz 09.01.04

Lekcja 2. Odmiana czasowników „typu A” 11.01.04

Lekcja 3. Mutacja słaba (lenicja) 12.01.04

Lekcja 4. Tworzenie liczby mnogiej i mutacja "nosowa" 14.01.04

Lekcja 5. Odmiana czasowników "typu I" 15.01.04

Lekcja 6. Przymiotniki, przeczenia 16.01.04

Lekcja 7. Przedrostki, czas przeszły czasowników "typu A", formy dzierżawcze 17.01.04

Lekcja 8. Przyimki (1), nieregularna liczba mnoga (1), zaimki w formie dopełnienia 19.01.04

Lekcja 9. Czas przeszły czasowników "typu I", nieregularna liczba mnoga (2) 21.01.04

Lekcja 10. Czas przyszły czasowników "typu A" i "typu I", liczebniki, nieregularna liczba mnoga (3) 22.01.04

Lekcja 11. Czas przeszły koniugacji mieszanej, zbiorowa liczba mnoga 23.01.04

Lekcja 12. Przyimki (2), mutacja "mieszana" 26.01.04

Lekcja 13. Przyimki (3), mutacja mocna i mutacja "płynna" 29.01.04

Lekcja 14. Imiesłowy 29.01.04

Kurs dla zaawansowanych

Ta część zawiera bardzo kontrowersyjne elementy, które jednak (w większości) nie są szczególnie ważne dla przeciętnego użytkownika sindarinu (strona bierna, tryb łączący). Elementy takie będę prezentował podając tylko jedną ich interpretację, będą one wyróżnione szarym tłem. Kurs nie jest przecież rozprawą o gramatyce, lecz zbiorem lekcji dla początkujących, nie będę się więc wdawał w roztrząsanie przeczących sobie nawzajem teorii ani analizował stojących za nimi argumentów. To, co tu prezentuję, ja sam uważam za najbardziej prawdopodobne, lecz moje poglądy także mogą się z czasem zmienić (i wtedy zmieni się kurs), jeśli uzyskamy dostęp do nowych materiałów. Kursantom polecam zapoznanie się z alternatywnymi interpretacjami sindarińskiej gramatyki i samodzielny wybór konstrukcji używanych we własnych tekstach i prezentowanych w dyskusjach o gramatyce.

Lekcja 15. Mutacje gramatyczne, liczba mnoga (5). 10.03.04

Lekcja 16. Tryb łączący (subjunctive), wyrażanie życzeń i rozkazów 12.03.04

Lekcja 17. Czasowniki nieregularne 30.03.04

Lekcja 18. Wyjątki w mutacjach 30.03.04

Lekcja 19. Zaimki w formie celownika, zaimki dzierżawcze 21.06.04

Lekcja 20. Strona bierna, tworzenie liczby pojedynczej z form liczby mnogiej 13.08.04

Lekcja 21. Mutacje fonologiczne 15.08.04

Lekcja 22. Zasady słowotwórstwa 15.08.04